იუპიტერის მასის იშვიათი პლანეტა გალაქტიკის კიდეზე — გრავიტაციული მიკროლინზირების ეფექტი

შეიძლება ვარსკვლავთა წყალდიდობის მიღმა, 3 200 სინათლის წლის მანძილზე იუპიტერის მსგავსი პლანეტა იყოს? – აღმოჩნდა, რომ არის. AT2021uey b, 1.3-ჯერ მძიმე იუპიტერზე, M-ტიპის ვარსკვლავს შორდება ზუსტად 11.4 წელიწადში. მისი აღმოჩენა მოხდა გრავიტაციული მიკროლინზირების (microlensing) მეთოდით, რომელიც აინშტაინის ფარდობითობის თეორიაზეა დაფუძნებული და საშუალებას გვაძლევს "ვაჩვენოთ უხილავი", როგორც ასტრონომი მარიუს მასკოლიაუნასი ამბობს. ეს მეთოდი განსაკუთრებით იშვიათია — მხოლოდ მესამე შემთხვევაა, როცა ამ გზით მსგავსი პლანეტა აღმოაჩინეს. ეს აღმოჩენა ახალ გამოწვევას უქმნის პლანეტარული ფორმირებისა და გალაქტიკის სტრუქტურაზე არსებულ წარმოდგენებს.

აღმოჩენის დეტალები და მნიშვნელობა

AT2021uey b პირველად გამოავლინა 2021 წელს ESA-ს Gaia–მ, შემდეგ დადასტურდა ლიტვის Molėtai ობსერვატორიის მონაცემებით. პლანეტის ორბიტა — 4.01 AU, მასა — ≈1.34 იუპიტერი, და მისი ვარსკვლავი აქტიურად გამოირჩევა დაბალი მეტალურობით, რაც იშვიათია ასეთ გაზიან გიგანტებში.

რატომ არის ეს იშვიათი აღმოჩენა?

სამი ძირითადი მიზეზი:

• მეთოდი — მიკროლინზირება (გრავიტაციული მიკროლინზირება) ითხოვს ძლიერ ზუსტ თანაზიდვას ვარსკვლავსა და პლანეტას შორის;
• პლანეტის მდებარეობა — გალაქტიკის გარე ნაწილი (halo), ანუ არ არის ცენტრალურ ბულიუსში;
• პლანეტის მასა — გაზიანი გიგანტი ასეთ გარემოში “არ ელოდები” არსებობდეს, რაც აჩვენებს, რომ პლანეტარული ფორმირება უფრო მრავალფეროვანია, ვიდრე აქამდე მიიჩნეოდა.

სამომავლო პერსპექტივები

AT2021uey b ახალ იმპულსს აძლევს NASA-ს და ESA-ს მომავალი მისიებისთვის, რომელთა მიზანია კიდევ უფრო ექსტრემალური აღმოჩენები. 2025 წლიდან გრავიტაციული ლინზირების კვლევები ზრდის ალბათობას, რომ მეტი უჩვეულო ეგზოპლანეტა აღმოაჩინონ, რაც გააღრმავებს ჩვენს ცოდნას პლანეტარული სისტემების წარმოქმნის ბუნებაზე.

დასკვნა

AT2021uey b დასტურია იმისა, რომ გალაქტიკა ბევრად მეტ საიდუმლოებას ინახავს, ვიდრე გვეგონა. 3 200 სინათლის წლის მანძილზე იუპიტერის მსგავსი პლანეტა, აღმოჩენილი გრავიტაციული ლინზირებით — ეს არის სიგნალი ახალი თაობის ასტრონომიისთვის, სადაც “უხილავი” პლანეტებიც უკვე ხელმისაწვდომია.

📌 შენ რას ფიქრობ — არის თუ არა მიკროლინზირება მომავალში მეტ აღმოჩენათა შესაძლებლობა, ან არსებობს სხვა გზა „უხილავი“ ვარსკვლავური კომპანიონების დასადგენად? გაგვიზიარე აზრი კომენტარებში!

✍ თორნიკე • 29 ივნისი, 2025